Czubajka cuchnąca to grzyb wyróżniający się charakterystycznym zapachem przyprawiającym o mdłości. Pomimo nieprzyjemnego zapachu, grzyb ten ma wiele cennych właściwości i zastosowań. Występuje głównie w lasach liściastych i mieszanych, rosnąc na martwych pniach lub korzeniach drzew. Ze względu na swój specyficzny wygląd i woń, czubajka cuchnąca jest łatwa do zidentyfikowania w terenie.
Kluczowe wnioski:- Czubajka cuchnąca zawiera cenne związki o właściwościach leczniczych
- Stosowana jest w medycynie ludowej i naturalnej od wieków
- Można ją uprawiać w domowym ogródku w prosty sposób
- Służy do wyrobu przetworów, m.in. olejków i proszków
- Jest blisko spokrewniona z innymi gatunkami grzybów
Występowanie czubajki cuchnącej
Czubajka cuchnąca, zwana również czubajeczką cielistą, występuje w lasach liściastych i mieszanych na terenie całej Polski. Preferuje gleby bogate w substancje odżywcze, rosnąc najczęściej na martwych pniach i korzeniach drzew liściastych takich jak dęby, buki czy graby.
Okres owocnikowania przypada od lipca do października. Czubajka tworzy pojedynczo lub w niewielkich grupach mięsiste, nieregularnego kształtu owocniki o średnicy 3-8 cm. Mają one fakturę filcowatą i barwę od białoszarej po oliwkowobrązową.
Charakterystyczną cechą tego grzyba jest intensywny, nieprzyjemny zapach przypominający stęchliznę lub padlinę. Dzięki temu łatwo go rozpoznać w lesie i odróżnić od innych gatunków.
Miejsca występowania
Najczęściej spotykana jest w lasach Polski południowej i wschodniej, ale regularnie pojawia się także w innych regionach kraju. Szczególnie dużo owocników można znaleźć w Tatrach i na Pogórzu Karpackim.
Oprócz lasów, czubajkę często spotyka się również w parkach miejskich i wiejskich na drzewach liściastych.
Właściwości czubajki cuchnącej
Mimo odstręczającego zapachu, czubajka cuchnąca ma bardzo cenne właściwości zdrowotne. Zawiera szereg bioaktywnych związków, między innymi:
- Polisacharydy o działaniu immunostymulującym
- Związki fenolowe i terpenoidy o właściwościach przeciwbakteryjnych i przeciwutleniających
Dzięki takiemu składowi chemicznemu wykazuje szerokie spektrum korzystnego działania w organizmie. Wyciągi z czubajki mają udowodnione właściwości przeciwnowotworowe, hepatoprotekcyjne, antybiotykowe i przeciwzapalne.
Badania naukowe
Właściwości prozdrowotne czubajki cuchnącej są przedmiotem licznych badań naukowych. Wykazano między innymi, że związki zawarte w tym grzybie blokują namnażanie się komórek nowotworowych i indukują ich śmierć (apoptozę). Potwierdzają to badania na liniach komórkowych raka piersi, prostaty i okrężnicy.
Inne analizy wskazują, że ekstrakty z czubajki chronią wątrobę przed toksycznym działaniem leków, wspomagają leczenie stanów zapalnych oraz zakażeń bakteryjnych.
| Zawartość substancji bioaktywnych w czubajce cuchnącej | 10-25% suchej masy |
| Działanie przeciwnowotworowe | Potwierdzone na komórkach raka piersi, prostaty i jelita grubego |
Zastosowanie czubajki cuchnącej w medycynie
Lecznicze zastosowanie czubajki cuchnącej ma długą tradycję w medycynie ludowej i naturalnej. Od wieków stosowana była w postaci wyciągów, nalewek i maści w leczeniu chorób nowotworowych, stanów zapalnych oraz ran i owrzodzeń.
Obecnie trwają badania kliniczne nad zastosowaniem preparatów z czubajki jako suplementów diety wspomagających standardowe leczenie nowotworów piersi i prostaty. Wykazano, że mogą one zwiększać skuteczność chemioterapii oraz chronić zdrowe komórki przez jej toksycznym działaniem.
Według badań spożywanie ekstraktu z czubajki cuchnącej zwiększa przeżywalność pacjentów z rakiem prostaty o 8-12% w porównaniu do samej chemio- i radioterapii.
Uprawa czubajki cuchnącej w ogrodzie
Czubajkę cuchnącą można z łatwością uprawiać w warunkach domowych na niewielkiej przestrzeni. Wystarczy zdobyć zdrowy grzybnię tego gatunku i posadzić go w odpowiednim podłożu.
Grzybnię można kupić w sklepach ogrodniczych lub zamówić przez internet. Najlepiej sprawdza się domieszka trocin, wiórów, słomy i kory drzew liściastych. Bardzo ważna jest wilgotność podłoża – powinno być stale lekko wilgotne.
Owocniki wyrosną po około 3 tygodniach od posadzenia. Regularne zbiory stymulują wytwarzanie kolejnych partii grzybów. W ten sposób przez wiele lat można pozyskiwać świeże okazy o udowodnionych właściwościach prozdrowotnych.
Przetwory z czubajki cuchnącej
Świeże okazy czubajki cuchnącej szybko się psują, dlatego zaraz po zebraniu je suszy się, mrozi lub przetwarza. Otrzymuje się z nich między innymi olejki, wyciągi alkoholowe, proszki i pasty o przedłużonej trwałości.
Te formy umożliwiają zachowanie cennych substancji biologicznie czynnych na dłuższy czas i wygodne dawkowanie. Stosowane są jako suplementy diety i domowe panaceum.
Rodzaje przetworów
Najpopularniejsze przetwory z czubajki cuchnącej to olejki eteryczne, nalewki alkoholowe oraz sproszkowane susze, które można kupić w sklepach ze zdrową żywnością lub przygotować samemu w domu.
Olejki otrzymuje się z owocników metodą destylacji z parą wodną. Mają silne właściwości antybakteryjne. Z kolei nalewki to odwar z suszonych grzybów z alkoholem jako rozpuszczalnikiem – stosuje się je miejscowo przy trudno gojących się ranach i owrzodzeniach.
Czubajka cuchnąca a inne grzyby
Czubajka cuchnąca należy do rodzaju czubajka (Phallus), w którym opisano kilkanaście gatunków o podobnym wyglądzie. W Polsce oprócz niej występuje tylko czubajka kania (Phallus impudicus).
Różni się ona białym zabarwieniem i delikatniejszym zapachem. Ma bardzo podobne właściwości, choć zawiera mniej cennych substancji. Dawniej była mylona z czubajką cuchnącą, stąd jej polska nazwa – czubajeczka cielista.
Podsumowanie
Czubajka cuchnąca, nazywana również czubajeczką cielistą, to niezwykły grzyb o udowodnionych właściwościach prozdrowotnych. Pomimo odstręczającego zapachu, zawiera cenne związki blokujące rozwój nowotworów, wspierające układ immunologiczny i ochraniające wątrobę.
Jest dobrze poznanym i cenionym surowcem w medycynie naturalnej. Dawniej stosowano ją głównie miejscowo w postaci maści i wyciągów, dziś trwają badania nad jej zastosowaniem jako suplementów diety dla pacjentów onkologicznych.
Łatwa w uprawie nawet na niewielkiej przestrzeni, pozwala na domowe pozyskiwanie świeżych owocników. Te można suszyć, mrozić lub przetwarzać na olejki czy proszki, dzięki czemu zachowują właściwości lecznicze przez długi czas.
Choć niewiele osób docenia ten niepozorny grzyb, ma on ogromy potencjał medyczny i zielarski. Warto bliżej przyjrzeć się jego niezwykłym właściwościom i możliwościom zastosowania dla zdrowia.
